Έλλη Παππά - Μαρτυρίες μιας διαδρομής

«Οι νέοι των τελευταίων δεκαετιών του 20ού αιώνα δεν μπορούν να καταλάβουν τη σχέση ενός κομμουνιστή του '40 με το Κόμμα. Ήταν μια σχέση καθαρά μεταφυσική» γράφει η Έλλη Παππά στην πνευματική της διαθήκη, που μόλις κυκλοφόρησε αυτούσια και υπό τον τίτλο «Έλλη Παππά - Μαρτυρίες μιας διαδρομής» από τις εκδόσεις του Μουσείου Μπενάκη (σελίδες 349).

«Η προσωπική μου αντίληψη» συνεχίζει η ίδια «ήταν ότι το να ξεκόψεις από το Κόμμα ή να σε απορρίψει το Κόμμα ήταν σαν να σε απόδιωχνε το γένος σου στην κοινωνία των γενών: Ήταν ποινή χειρότερη από την καταδίκη σε θάνατο» λέει η γενναία αγωνίστρια της Αριστεράς. Η Έλλη Παππά, 16 χρόνια πριν πεθάνει, είχε καταθέσει σε δύο φάσεις, το 1993 και το 1995, στα Ιστορικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη δύο κείμενά της για τη βιωματική της μαρτυρία και την πολιτική της εμπειρία από την μακρόχρονη θητεία της στο κομμουνιστικό κίνημα, με τον όρο να ανοιχτούν μετά τον θάνατό της.

Σημαντικό στέλεχος του ΚΚΕ από τα χρόνια της Κατοχής, κρίκος στην αλυσίδα του παράνομου μηχανισμού του κομμουνιστικού κόμματος στην διάρκεια του Εμφυλίου έως την σύλληψή της, τον Δεκέμβρη του 1950, παρέμεινε μέχρι το τέλος της (πέθανε στις 27 Οκτωβρίου 2009) μαχητική, διανοούμενη, ασυμβίβαστη.

Καταθέτει τα πράγματα όπως τα αντιλήφθηκε, τα πίστεψε και τα ερμήνευσε. Παρέδωσε τεκμήρια που εναπόκειται στους ιστορικούς να τα εκτιμήσουν.

«Ποιος ήταν ο ρόλος ανθρώπων με ηγετικές θέσεις ή εξ απορρήτων της ηγεσίας με αινιγματική προσωπικότητα και δραστηριότητα;» είναι ένα ερώτημα που την απασχολεί έντονα και υπογραμμίζει τρεις περιπτώσεις: των Θ.Λυκογιάννη, Δ.Βλαντά, Ν.Βαβούδη. Οι εκτιμήσεις της, μάλιστα, για τον τελευταίο διαπερνούν το βιβλίο.

Σημειώνεται ότι ο Νίκος Βαβούδης, στέλεχος του ΚΚΕ, είχε την εποχή εκείνη την ευθύνη των ασυρμάτων που επέτρεπαν την επικοινωνία με την εξόριστη ηγεσία του ΚΚΕ.

Από το στέλεχος του ΚΚΕ Νίκο Ακριτίδη περίμενε, όπως γράφει, κάποιες εξηγήσεις, «πράγμα που δεν έγινε ποτέ».

Η γνωριμία της με το ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ Νίκο Μπελογιάννη, ο έρωτάς τους, η σύλληψη και η απομόνωσή τους στην φυλακή, η εκτέλεση Μπελογιάννη, τα γράμματα στον γιο τους Νίκο, κυριαρχούν στο κείμενό της.

Η μακρά της «θητεία» στις φυλακές Αβέρωφ (αποφυλακίστηκε το 1963), οι συγκρούσεις της με ομάδα φυλακισμένων γυναικών, η καθαίρεσή της από τα κομματικά της καθήκοντα μέσα στην φυλακή κατονομάζονται, αποκαλύπτοντας τραγικές παραμέτρους.

«Με την ελπίδα ότι οι καταγεγραμμένες εμπειρίες της μπορούν ίσως να χρησιμεύσουν σε κάτι» η Έλλη Παππά, αναφέρει ρητά ότι «η αλλαγή μεθόδων λειτουργίας, λήψης κι εφαρμογής των αποφάσεων, ο σεβασμός στους αγωνιστές είναι πλέον στοιχειώδεις ανάγκες για την Αριστερά του τόπου μας, ύστερα από τις σκληρές εμπειρίες της κατάρρευσης του υπαρκτού σοσιαλισμού».

Ειδικό κεφάλαιο στο βιβλίο είναι το πολυσέλιδο δακτυλόγραφό της για τον Νίκο Πλουμπίδη, το οποίο κατέθεσε πρώτο στο Μπενάκη το 1993.

«Χρύσα Χατζηβασιλείου, Στέργιος Αναστασιάδης, Νίκος Πλουμπίδης: τρία μέλη του Πολιτικού Γραφείου που είχαν αντιταχθεί στην απόφαση για τον ένοπλο αγώνα. Και οι τρεις εξοντώθηκαν διπλά. Με την απομόνωση, την δυσφήμιση ή το διά της σιωπής θάψιμο από το ίδιο το Κόμμα, στο οποίο ήταν στρατευμένοι με αφοσίωση και συνέπεια μέχρι θανάτου» γράφει μεταξύ άλλων η Έλλη Παππά.

Στο κείμενό της για τον Νίκο Πλουμπίδη περιλαμβάνεται και το ιδιόχειρο γράμμα του προς την ίδια, με ημερομηνία 4/5/52, στο οποίο τής γράφει για τον Νίκο Βαβούδη, ενώ με διάθεση προστατευτική την συμβουλεύει πώς να διαχειριστεί τις πολύ δύσκολες καταστάσεις που αντιμετωπίζει μέσα στην φυλακή, μετά την εκτέλεση του Μπελογιάννη.

Για την «υπόθεση Πλουμπίδη», η Έλλη Παππά καταθέτει ό,τι βίωσε και γνωρίζει. Εξάλλου η υπόθεση Νίκου Πλουμπίδη, για τον οποίο δεν έγινε ποτέ κομματική αποκατάσταση, όπως ο ίδιος την εννοούσε, σε συνέδριο του ΚΚΕ, είναι ένα αυτόνομο κεφάλαιο στην ιστορία του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος και στη νεώτερη πολιτική ιστορία.

Τον τόμο «Έλλη Παππά - Μαρτυρίες μιας διαδρομής» επιμελήθηκε ο ιστορικός του Μουσείου Μπενάκη, Τάσος Σακελλαρόπουλος.

(ΤΟ ΕΣΤΕΙΛΕ Η ΑΓΓΕΛΑ ΔΕΣΠΟΤΙΔΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ)