Η οικονομική κρίση αναπόφευκτα έχει σκληρύνει την πολιτική των κρατών απέναντι στον πολιτισμό. Πρόσφατα οι κυβερνήσεις της Βρετανίας και της Ολλανδίας ανακοίνωσαν δραστικές περικοπές, που φτάνουν το 30% στις επιχορηγήσεις των φεστιβάλ, των θεάτρων, των ορχηστρών, των μουσείων.
Το 2009 οι εργαζόμενοι στο Λούβρο έκαναν απεργία, διαμαρτυρόμενοι για τα σχέδια της κυβέρνησης να μειώσει το προσωπικό. Εναν χρόνο μετά, η γαλλική κυβέρνηση αποφάσισε να μην προχωρήσει σε περικοπές στον τομέα του πολιτισμού, αναγνωρίζοντας τη σημασία του. Το 2009 οι εργαζόμενοι στο Λούβρο έκαναν απεργία, διαμαρτυρόμενοι για τα σχέδια της κυβέρνησης να μειώσει το προσωπικό. Εναν χρόνο μετά, η γαλλική κυβέρνηση αποφάσισε να μην προχωρήσει σε περικοπές στον τομέα του πολιτισμού, αναγνωρίζοντας τη σημασία του. Οχι, όμως, χωρίς αντίκτυπο. Στην Αγγλία, όπου 200 καλλιτεχνικοί οργανισμοί κινδυνεύουν να κλείσουν, διαμαρτύρονται με σλόγκαν του τύπου «Κόψε μας, αλλά μη μας σκοτώνεις». Διάσημοι εικαστικοί -από τον Χόκνεϊ και τον Γκόρμλεϊ μέχρι τον Χιρστ- τονίζουν σε ανοιχτή επιστολή τους τις συνέπειες από τη συρρίκνωση της καλλιτεχνικής δημιουργίας, που τα τελευταία χρόνια αποτελεί τη «βαριά βιομηχανία» της χώρας. Πολλοί μιλούν για «πολιτιστική χρεοκοπία» και αναρωτιούνται εάν θα καταφέρει η Πολιτιστική Ολυμπιάδα του Λονδίνου να προσφέρει ποιοτικά και ελκυστικά για τους τουρίστες προγράμματα.
Ο πολιτισμός, πηγή εσόδων
Δεν ακολουθούν, όμως, όλες οι χώρες την ίδια πολιτική. Στη Γαλλία, όπου πρόσφατα έγινε μια πρωτοφανής λαϊκή εξέγερση, τα αιτήματα δεν αναφέρονταν στον πολιτισμό. Πιθανότατα επειδή η κυβέρνηση είχε ανακοινώσει μια μικρή αύξηση της τάξης του 2,7% των σχετικών παροχών. «Ενώ οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες επέλεξαν να νοικοκυρέψουν τα έξοδα για τον πολιτισμό, η Γαλλία προτίμησε μια διαφορετική τακτική», τόνισε ο γάλλος υπουργός Πολιτισμού. «Η πολιτιστική προσφορά είναι καθοριστική για το κύρος μας και την οικονομική ανάπτυξη».
Στο ίδιο περίπου κλίμα, η «πλούσια» Γερμανία υποσχέθηκε να προστατέψει τις επιχορήγησεις για τις τέχνες. Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού ο Ομπάμα, με τη λογική «το χρήμα φέρνει χρήμα», αναγνωρίζει τη συμβολή του πολιτισμού στην οικονομική ανάκαμψη της χώρας. Ακόμα και το Συμβούλιο της Πόλης της Νέας Υόρκης αναθεώρησε τις περικοπές προς τις τέχνες, υποστηρίζοντας ότι είναι μια σημαντική πηγή εσόδων, καθώς αποτελούν τουριστικό πόλο έλξης και προάγουν την ποιότητα της δημόσιας ζωής.
Ασφαλώς, η Ελλάδα είναι σε πολύ χειρότερη μοίρα. Ο συρρικνωμένος κρατικός προϋπολογισμός για το 2011 αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή την Πέμπτη κι ενώ ήδη ετοιμάζονται νέες περικοπές στις επιχορηγήσεις των πολιτιστικών ιδρυμάτων, ουδείς διαμαρτύρεται. Εχουμε συναινέσει ή απλώς συμβιβαστήκαμε με το μνημόνιο;
Ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν τα κρατικά μουσεία μας, που έχουν περικοπές της τάξεως του 30% στην επιχορήγησή τους. Στο βαθμό που μπορούν, όμως, παίρνουν τα μέτρα τους. «Σήμερα καλύπτουμε μόλις το 40% των ανελαστικών δαπανών», τονίζει η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα. «Αντιμετωπίζουμε σοβαρά προβλήματα στη λειτουργία του μουσείου, τουλάχιστον όμως έχουμε εξασφαλίσει με χορηγίες της εκθέσεις του επόμενου χρόνου». Η πρόεδρος του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Κατερίνα Κοσκινά δηλώνει ότι για να αντεπεξέλθουν οργανώνουν εκθέσεις με μικρότερο κόστος, έχουν περιορίσει τις εκδηλώσεις, τις μετακλήσεις, την έρευνα. «Συγχρόνως έχουμε κάνει καλή διαχείριση του χρέους μας τα δύο τελευταία χρόνια και έχουμε εξασφαλίσει μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων το κορυφαίο μας γεγονός, την Μπιενάλε που θα γίνει τον ερχόμενο Σεπτέμβριο».
Δύσκολα και για το θέατρο
Στην Αγγλία, από τον ερχόμενο Απρίλιο θα αρχίσουν οι περικοπές κατά 30% των επιχορηγήσεων προς τους πολιτιστικούς θεσμούς. Ακόμα και το Συμβούλιο των Τεχνών (ACE), που έχει την ευθύνη να μοιράζει τα χρήματα, πρέπει να περιορίσει στο ήμισυ τα λειτουργικά του έξοδα. Μόνο περίπου 100 πρωτοκλασάτα ιδρύματα, όπως τα μεγάλα μουσεία, θα διασωθούν με περικοπές κατά 15% και με στόχο να διατηρήσουν την πολιτική της ελεύθερης εισόδου.
«Μια μείωση του 10% έχει σοβαρό αντίκτυπο, αλλά τουλάχιστον μπορούμε να διατηρήσουμε τον χαρακτήρα μας», έχει δηλώσει στην «Guardian» ο διευθυντής της Τέιτ, Νίκολας Σερότα. «Αν γίνουν περαιτέρω περικοπές, τότε χτυπούν κατ' ευθείαν στην καρδιά μας. Θα κινδυνέψουμε να μην πάρουμε μέρος στις μεγάλες εκθέσεις που οργανώνει το 2013-14 το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης. Ρισκάρουμε να γυρίσουμε το ρολόι πίσω 20 χρόνια».
Σε δύσκολη θέση βρίσκονται και οι θεατρικές ομάδες. Η Royal Sheakespeare Company -που ετοιμάζει να ανοίξει το νέο της θέατρο το 2011 -ανακοίνωσε ότι είναι αναγκασμένη να κάνει λιγότερες παραγωγές, να προσλάβει ελάχιστους ηθοποιούς και σκηνογράφους, να αυξήσει τις τιμές των εισιτηρίων, να περιορίσει τις περιοδείες.
Ιδιαίτερα θα πληγούν και οι περιφερειακοί θεσμοί, όπως το Διεθνές Φεστιβάλ του Μάνστεστερ, ενώ όσοι προσβλέπουν στην υποστήριξη από τοπικούς φορείς ή ιδιώτες, μάλλον πρέπει να κρατούν μικρό καλάθι: «Οι ιδιωτικές χορηγίες δεν μπορούν να γεφυρώσουν το κενό που άφησε η κατάρρευση των κρατικών επιχορηγήσεων», προειδοποιούν οι χορηγοί.
Τουλάχιστον η βρετανική κυβέρνηση υποσχέθηκε ότι θα ολοκληρωθεί η επέκταση της Tate Gallery και του Βρετανικού Μουσείου, ενώ το Παρίσι θα υποδεχθεί τη La Philarmonie, ένα νέο συναυλιακό κέντρο. Εδώ, θα προχωρήσουν οι επεκτάσεις των μουσείων και τα έργα πολιτιστικής υποδομής;
Της ΠΑΡΗΣ ΣΠΙΝΟΥ από την ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 15/11/2010(spinou@enet.gr)
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΕΧΝΗ ΣΤΑΣΗ ΖΩΗΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΠΟΙΗΣΗ ΚΟΣΜΟΣ ΚΙΝΟΥΜΕΝΗ ΕΙΚΟΝΑ
